Yrd. Doç. Dr. Ender BOYAR

 

Doğrulaycı faktör analizi yapmak için, açımlayıcı faktör analizi yapılması gerekli değildir. Ancak elenmesi gereken soruların belirlenmesinde göz önünde bulundurulabilir.

SPSS ile açımlayıcı faktör analizi:

Analyze -> Data Reduction -> Factor seçilir. İlgili kısımlar Variables kısmına aktarılır.

 

Extraction : Faktör üst sınırı ile sınırlandırılacaksa, number of factors sınırlandırılır. (örnegimizde 2 faktör ile çalıştığımızdan bunu 2 olarak sınırlandırdık)

Rotation : Varimax seçilir.

Options : Görüntüyü kolaylaştırsın diye Suppress absolute values less than: =,30 işaretlenebilir.

OK tıklanarak aşağıdaki sonuçlar alınır.

 

Problemli olan veriler ve toplam açıklama oranının 0,49 olduğu görülmektedir.

Doğrulayıcı faktör analizine(CFA) gelince LISREL çalıştırılır.

File -> Import Data -> Open menüsünden SPSS formatlı proaktif.sav dosyası açılır.

Open tıklanır. Veri ismi olarak “proaktif” verilerek prelis olarak aynı klasöre kaydedilir. Dosya kaydedildikten sonra  veriler aşağıdaki gibi görünecektir.

LISREL’de Kodlama ile yapılabileceği gibi, Diyagram çizerek te CFA yapılabilir. Diyagramın alt tarafında bir kodlama olduğu bilindiğinde, hangisi daha kolayımıza gelirse onunla başlayabiliriz.

İlk olarak hem kodlamaları, hem diyagramları içine alan bir proje açılır. File -> New -> SIMPLIS Project ile başlanır.

Gelen ekrana proje adı (cfa_wp) verilerek dosya kaydedilir. Aşağıdaki kod kopyalanarak Run LISREL deyip, diyagram çizilmiş olur.

Raw Data from file ‘C:\Users\enderboyar\Desktop\lisrel_ornek_ders\lisrel_wp\cfa_wp.psf’
Sample Size = 175
Latent Variables PRO KAR
Relationships
PRO1 = PRO
PRO2 = PRO
PRO3 = PRO
PRO4 = PRO
PRO5 = PRO
PRO6 = PRO
PRO7 = PRO
PRO8 = PRO
KAR1 = KAR
KAR2 = KAR
KAR3 = KAR
KAR4 = KAR
KAR5 = KAR

Path Diagram
End of Problem

Regrasyon katsayısının ağırlınığın 1’e sabitlenecek datanın belirlenmesi:

Teori açısından bir problem yoksa, değeri en yüksek olan soru, sabitlenerek (Fix) değeri 1’e eşitlenir. Yukarıdaki PROAKTIF sorularınından 4. ve 8. sorunun ağırlının 0,52 ve KARIYER sorularından ise 8. sorunun 0,91 ile en yüksek olduğu görülmektedir.

Bu düzeltme işlemi kod ile yapılacaksa aşağıdaki gibi veya diyagram üzerinden yapılacaksa mouse sağ tuşa basılarak Fix işaretlenir ve doğrudan değeri 1 olarak girilir.

……
PRO8 = 1*PRO
…….
KAR5 = 1*KAR
……

Tekrar Run LISREL tıklanarak çalıştırılır. Aşağıdaki Estimate ve Standardized Solution verileri elde edilir.

 

 

Diyagram üzerinde elde edilmiş olan sonuçların rapor olarak alınması için Output -> SIMPLIS üzerinden out uzantılı dosya oluşturulur.

FIT indeks değerleri kontrol edilerek, elenmesi gereken soru olup olmadığı bu aşamada değerlendirilir. Teoriyi dikkate alarak soru elenmesi işlemi yapıldıktan sonra program tekrar çalıştırılarak FIT indeks değerleri kontrol edilir.

 

İkinci yol Diyagram çizme yoludur. File-> New ve Path Diagram seçilir. İsim verilir ve boş diyagram sayfası açılmış olur.

Setup -> Title and Comments bölümünden modele isim verilir. Next tıklanarak diğer sayfaya geçiş sağlanır. Observed değişkenlere dosya yeri gösterilir ve Latent değişkenler aşağıdaki gibi manuel olarak tanımlanır. Next diyerek sonlandırılır.

Daha sonra sol taraftaki kutucuklar, sürüklenerek sağ tarafa taşınır. Ok işareti ile Latent (yuvarlak) olanlardan, Observed (Kutu) olanlara doğru tek tek birleştirilir.

Daha sonra PRO ve KAR için belirlenen PRO8 ve KAR5 değişkenlerinin regrasyon ağırlığı 1’e sabitlenir.(Fix)

Daha sonra, Setup menusünden kod editörü Build SIMPLIS Syntax seçilerek çalıştırılır. (F8)

Programı çalıştırmak için, Run LISREL tuşu tıklanır. Tahminler(Estimates), Standardized Solution(Standartlaştırılmış Çözümler), T-values(T değerleri) gibi sonuçlar üst taraftan seçilerek ekrana getirilir.